Στις κατατάξεις των ποσοστών παιδικής παχυσαρκίας, η Ελλάδα πάντα καταφέρνει να είναι στις υψηλότερες θέσεις, όχι μόνο σε ευρωπαϊκή αλλά και σε παγκόσμια κλίμακα. Και όσο και αν μας βολεύει να ρίχνουμε το φταίξιμο αποκλειστικά στα «κακά γονίδια», οι αιτίες είναι πολυπαραγοντικές.
Αν το παιδί είναι παχύσαρκο, ξεκινάει πολύ πριν από την παιδική ηλικία.
Είναι αλήθεια, ότι περιβαλλοντικά ερεθίσματα, όπως η διατροφή της μητέρας, πριν και κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης και του θηλασμού, όπως και αυτή του πατέρα, επηρεάζουν την εκφραστικότητα των γονιδίων, το μεταβολισμό, και την εμφάνιση νόσων του παιδιού. Αρνητική δεν είναι μόνο η παχυσαρκία και η κακή διατροφή της μητέρας στα διάφορα στάδια, αλλά και ο υποσιτισμός. Όταν το έμβρυο δεν λάβει επαρκή θρεπτικά συστατικά, ως αμυντικός μηχανισμός σε αντίξοες συνθήκες, γίνονται καύσεις σε χαμηλότερους ρυθμούς, αποθηκεύοντας έτσι ενέργεια με την μορφή λίπους και καταλήγοντας κατ΄ επέκταση στην παχυσαρκία του παιδιού. Από πληθώρα μελετών έχει αποδειχθεί, ότι τα παχύσαρκα παιδιά, χάνουν δύσκολα βάρος ως ενήλικες, και έχουν υψηλότερες πιθανότητες να παραμείνουν υπέρβαροι ή παχύσαρκοι. Κρίσιμη είναι επίσης και η εισαγωγή της γλυκιάς γεύσης στο μωρό. Η οδηγία είναι: όσο το αργότερο, τόσο το καλύτερο. Δεν εξυπηρετεί σε κάτι το μωρό, να καταναλώνει το καθιερωμένο γλειφιτζούρι, ή άλλα τρόφιμα κενών θερμίδων (δλδ. τρόφιμα, που έχουν πολλές θερμίδες αλλά πολύ χαμηλή διατροφική αξία), καθώς μπαίνει σε δυσμενή εγκεφαλικά μονοπάτια για την μετέπειτα διατροφική του συμπεριφορά. Η πιο κατάλληλη ηλικία για έγκαιρη απώλεια βάρους είναι μέχρι τα 10 έτη, για λόγους και βιοχημικούς καθώς και συμπεριφοριστικούς.
Οικογένεια
Αφετηρία είναι η οικογένεια. Το παιδί μαθαίνει αυτό που βλέπει. Λόγω της μιμητικής τους συμπεριφοράς, τα παιδιά έχουν τους Γονείς ως Πρότυπα. Το πρωινό, η κατανάλωση φρούτων και λαχανικών, το υγιεινό ενδιάμεσο γεύμα, οι σωστές μερίδες και αριθμός γευμάτων, όλα είναι συνήθειες, που το παιδί έχει ανάγκη όχι μόνο να τις ακούσει, αλλά να δει τον γονιό του να τις πράττει, ώστε να ακολουθήσει το παράδειγμα.
Το Οικογενειακό Γεύμα είναι ένας θεσμός, που έχει χαθεί στην ελληνική οικογένεια, και έχει τεράστια σημασία. Στο τραπέζι, τα παιδιά έχουν την ευκαιρία όχι μόνο να δουν τους γονείς να προβάλλουν σωστά διατροφικά πρότυπα, αλλά και να κάνουν διάλογο, ο οποίος λόγω του ταχύ ρυθμού καθημερινότητας, δεν συμβαίνει αρκετά συχνά.
Είναι σημαντική η Διαθεσιμότητα Υγιεινών Επιλογών στο σπίτι. Αν δεν υπάρχει το φρούτο, ή το γιαούρτι στο ψυγείο του σπιτιού, είναι απολύτως λογικό το παιδί να φάει ότι υπάρχει διαθέσιμο.
Η συμμετοχή του παιδιού στις διαδικασίες που εμπλέκονται με την διατροφή, όπως τα ψώνια και το μαγείρεμα, είναι ωφέλιμο, ώστε να γνωρίσει, και ίσως ρισκάρει να δοκιμάσει νέα θρεπτικά τρόφιμα. Εδώ φυσικά θέλει προσοχή να πηγαίνει ο γονιός προετοιμασμένος με λίστα, και να μην παραστρατήσει λόγω ξαφνικής επιθυμίας του παιδιού να αγοράσει αυτό ή εκείνο. Τα παιδιά βρίσκουν ενδιαφέρον στην προέλευση των προϊόντων. Αν υπάρχει δυνατότητα για την καλλιέργεια ενός λαχανόκηπου, ή μια επίσκεψη σε έναν, θα ήταν μια θετική εμπειρία.
Καθοριστική είναι η έκθεση των παιδιών σε τρόφιμα. Συνήθως οι γονείς εγκαταλείπουν την προσπάθεια μετά από μία η δύο απόπειρες, στην πραγματικότητα, όμως ,η έκθεση που απαιτείται είναι τουλάχιστον 10 φορές, με συνοδοιπόρο τον εναλλακτικό τρόπο μαγειρέματος. Για παράδειγμα, αν το παιδί πει ότι δεν του αρέσουν τα ρεβίθια σούπα, μπορεί ο γονιός την επόμενη φορά να δοκιμάσει την εκδοχή σε σαλάτα. Η πρόωρη επαναλαμβανόμενη κατανάλωση υγιεινών τροφίμων, μπορεί να οδηγήσει σε καλές διατροφικές συνήθειες, αρκεί να μην χαθεί η υπομονή!
Η χρήση του φαγητού ως επιβράβευση ή ως συνθήκη, ώστε το παιδί να φέρει εις πέρας αρμοδιότητες ή να έχει καλή συμπεριφορά, προάγει την παχυσαρκία, και το χειρότερο είναι, ότι το μυαλό του παιδιού συνδέει το φαγητό με το αίσθημα της χαράς. Έτσι στην πορεία της ζωής του, όταν εκείνο νιώσει λύπη, μπορεί να καταφύγει στο φαγητό, για να αντιρροπήσει τα αρνητικά συναισθήματα. Εναλλακτικά για επιβράβευση θα ήταν λειτουργικότερο, να είναι μια βόλτα στο πάρκο, στην παιδική χαρά, ή στον παιδότοπο, όπου το παιδί μπορεί να αθληθεί με την μορφή παιχνιδιού και με την συμμετοχή του γονιού, να επιτευχθεί και σύσφιξη της σχέσης τους. Ακόμη, και αν δεν υπάρχει πάντα ο απαιτούμενος χρόνος, για μια βόλτα, λίγη ώρα παιχνιδιού με το παιδί στο σπίτι είναι ασύγκριτα καλύτερη επιβράβευση από μια σοκολάτα.
Αυτό δεν συνεπάγεται την απόκλιση ανθυγιεινών τροφίμων από την διατροφή του παιδιού. Οι αυστηροί περιορισμοί μπορεί να πετύχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Μια ισορροπημένη διατροφική συμπεριφορά, που συμπεριλαμβάνει το γλυκό ή/και το «απ’ έξω φαγητό», είναι πιο λειτουργική. Απαιτείται καλός προγραμματισμός. Αν γνωρίζουμε, ότι το παιδί θα πάει σε γενέθλια συμμαθητή του στην εβδομάδα που διανύουμε, θα αποφύγουμε παρασπονδίες. Στόχος, είναι η καθιέρωση υγιεινών συνηθειών, που σποραδικά, θα έχει σοκολάτα, τηγανίτες, πίτσα και σουβλάκι, προσέχοντας επί των πλείστων των περιπτώσεων, να είναι οι καλύτερες εκδοχές, που μπορεί να έχουν τα τρόφιμα αυτά.
Όσο εκσυγχρονίζεται η κοινωνία, η «οθόνη», και ως συνέπεια η καθιστική ζωή, μπαίνει όλο και περισσότερο στην καθημερινότητα όλων, συμπερολαμβανομένων και των παιδιών. Με την χρήση ηλεκτρονικών συσκευών (τηλεόραση, τάμπλετ, υπολογιστή, κινητά) μπορεί το παιδί να επηρεασθεί ιδιαίτερα από τις ασταμάτητες διαφημίσεις, που με χειριστικά έμμεσο τρόπο βάζουν στόχο τα παιδιά και την υγεία τους. Ένας ιδιαίτερα σημαντικός κανόνας, που θα ήταν καλό να υπάρχει σε όλα τα σπίτια, είναι να μην προκύπτει κάποιο ερέθισμα, όταν τα παιδιά τρώνε, το οποίο θα τους αποσπάσει την προσοχή, ώστε να μπορέσουν να συγκεντρωθούν στο φαγητό τους και στο αίσθημα κορεσμού. Τρώγοντας αφηρημένα, έχουμε την τάση να καταναλώνουμε περισσότερο φαγητό, απ’ ότι χρειαζόμαστε.
Από την άλλη, μια συνήθεια, που λίγοι Έλληνες έχουν και διατηρούν, είναι αυτή της συστηματικής φυσικής δραστηριότητας. Για το παιδί συνδέεται άμεσα η συνεπής αθλητική δραστηριότητα ως προέκταση με την υγιεινή διατροφή.
Σχολείο
Πολύτιμη θα είναι η επιλογή καταλληλότερων τροφίμων, που προάγουν την υγεία, στα κυλικεία του σχολείου, η κατάρτιση και η παρότρυνση δασκάλων, για προώθηση υγιεινών διατροφικών προτύπων, ιδανικά με μορφή παιχνιδιού! (πχ. εβδομαδιαία νικήτρια τάξη Φρουτοδιαλλείματος!!)
Ορθή Αντιμετώπιση Παχυσαρκίας του Παιδιού
Προσοχή! Η ενασχόληση του παιδιού με δίαιτες είναι επιβλαβής, όπως μεγάλης σημασίας αποτελούν τα πειράγματα σχετικά με τα κιλά και το βάρος του. Μετατοπίζοντας τη συζήτηση από τα κιλά, στις υγιεινές συνήθειες, την εκγύμναση και το παιχνίδι, πετυχαίνουμε το σκοπό μας χωρίς να υπάρχει κίνδυνος να πληγωθεί το παιδί, ή να λάβει λανθασμένο μύνημα, πχ. ότι κρίνουν την εξωτερική του εμφάνιση, και να δώσει σε αυτή απαράμιλλη αξία. Ο στόχος είναι να επικοινωνήσει γαλήνια ο γονιός στο παιδί, την σημασία όλων όσων προαναφέρθηκαν, με την σωστή διατροφική εκπαίδευση, και αποτελώντας ο ίδιος παράδειγμα. Λιγότερα λόγια, περισσότερες πράξεις.
Η εδραίωση Υγιεινών Διατροφικών Συνηθειών, έχει πολλές πτυχές, βήμα βήμα όμως είναι επιτεύξιμη!
Κατερίνα Κοψολαίμη
Διαιτολόγος-Διατροφολόγος
(Εξωτερικός Συνεργάτης)